Die vraag krijg ik vaak van studenten. Eerste, tweede, derde en vierdejaars studenten willen weten of ze ICT op de juiste manier hebben toegepast. Het antwoord op die vraag is voor mij afhankelijk van het jaar waarin de studenten zitten. Ik verwacht meer van een vierdejaars student dan van een eerstejaars student.
De vraag is daarbij natuurlijk hoe ik bepaal wat voldoende is voor een eerstejaars en wat voldoende is voor een vierdejaars. De werkwijze die ik daarbij kies is, naar mijn idee, redelijk eenvoudig. Ik kijk namelijk naar de algemene eisen die aan een student worden gesteld in dat jaar en koppel hier ICT aan. Hoe gaat dat in zijn werk in de praktijk? Uitgangspunt hierbij zijn de volgende zaken: studenten moeten werken aan de Kennisbasis ICT, studenten moeten bewijzen maken die aansluiten bij de competenties zoals we die voor elk jaar hebben geformuleerd, studenten moeten in elk assessment laten zien dat ze met ICT zijn bezig geweest.

Kennisbasis ICT
Tot nu toe werkten wij met de ICT-competenties zoals die in de Pabotool beschreven zijn. Vanaf het volgende semester gaan we werken met de Kennisbasis ICT zoals die door ADEF is geformuleerd. Wel met de aantekening dat ik deze nog niet compleet vind en die ik daarom heb aangevuld met de modellen zoals ik dat in vorige posts hebben laten zien.

Bewijzen maken die aansluiten bij de competenties
We hebben als opleiding een competentiegericht curriculum. Dat houdt in dat studenten werken aan de SBL-competenties. Hiervan is een vertaling gemaakt naar onze eigen opleiding en zijn deze op vier niveaus uitgewerkt (opleidingsbekwaam, beroepstakenbekwaam, werkplekbekwaam en startbekwaam.
De zeven SBL-competenties zijn: interpersoonlijk, pedagogisch, vakinhoudelijk en didactisch, organisatorisch, samenwerken met collega’s, samenwerken met de omgeving en reflectie en ontwikkeling.

Laten zien dat ze aan ICT hebben gewerkt
Studenten maken voor hun assessment verschillende producten (bewijzen). In het eerste en tweede jaar zijn dit bewijzen die verschillende competenties aantonen (in het eerste jaar losse competenties en in het tweede jaar al meer competenties in samenhang) en waarbij de student gebruikt maakt van de vakspecifieke criteria. Ze leggen ook een leergebieddossier aan waarin ze voor de verschillende vakken moeten laten zien wat ze gedaan hebben. In deze onderdelen laten studenten zien hoe ze aan ICT hebben gewerkt. In het derde en vierde jaar komen daar de leervragen en de onderzoeken die studenten doen bij. ook maken de studenten een groepsoverzicht en groepsplan waarmee ze leerlingen in beeld krijgen en op niveau kunnen bedienen.  In de bewijzen, leervragen en/ of onderzoeken moeten studenten aantonen dat ze ICT hebben toegepast.

Hoe gaat dit dan precies in zijn werk? Ik werk dit hieronder per jaar uit.

Jaar 1

Een student heeft ICT toegepast en wil dit opvoeren als bewijs in het assessment van het eerste jaar. De eerste vraag die dan gesteld wordt, is: aan welk onderdeel van de Kennisbasis ICT heb je hiermee gewertk? De tweede vraag luidt: Op welke manier sluit je hiermee aan op de competenties die getoetst worden in het assessment? De derde vraag is: Hoe heb je ICT verbonden aan een vak dat je hebt gegeven?

Idealiter zou het antwoord er van een student er dan bijvoorbeeld zo uit kunnen zien.

Ik heb een les gegeven waarbij ik gebruik heb gemaakt van ICT in de inleiding en verwerking. Het was een les aardrijkskunde waarbij ik in de inleiding het digibord heb gebruikt met het programma Google Earth en de leerlingen daarna aan het werk heb gezet met een webwandeling. In de inleiding heb ik met behulp van het programma Google Earth de voorkennis geactiveerd over het onderwerp dat aan bod kwam en heb aardrijkskundige begrippen behandeld zodat ik tegemoet kwam aan de eerste stap uit de geografische vierslag (waarnemen). Als verwerkingsvorm heb ik de webwandeling ingezet omdat ik leerlingen actief de begrippen wilde laten verwerken.

Ik heb hiermee gewerkt aan de Kennisbasis ICT aan de onderdelen Algemene didactiek (voor aanvang van een les de benodigde ICT middelen op juiste werking getest heeft), Presenteren (een digitaal schoolbord effectief en efficiënt kan gebruiken bij diverse didactische werkvormen),  Individueel werken (ICT optimaal en gericht integreren binnen de verschillende vakgebieden). Ik werk hiermee aan competentie 3 waarin de vakinhouden en didactiek centraal staan. ik heb ICT verbonden aan het vak aardrijkskunde waarbij ik rekening heb gehouden met de geografische vierslag en het niveau van kaartvaardigheden van mijn groep.

 Jaar 2

Een student heeft ICT toegepast en wil dit opvoeren als bewijs in het assessment van het tweede jaar. De eerste vraag die dan gesteld wordt, is: aan welk onderdeel van de Kennisbasis ICT heb je hiermee gewertk? De tweede vraag luidt: Op welke manier sluit je hiermee aan op de competenties die getoetst worden in het assessment? De derde vraag is: Hoe heb je ICT verbonden aan een het onderwijs dat je hebt gegeven?

Idealiter zou het antwoord er van een student er dan bijvoorbeeld zo uit kunnen zien.

Ik heb een project uitgevoerd waarin ik in de verschillende fasen van het project ICT heb toegepast. Tijdens de inleiding heb ik samen met de leerlingen een woordspin gemaakt op het digibord, daarna mocht een deel van de kinderen met behulp van een webquest zich verdiepen in een van de onderwerpen. Zij hebben als eindproduct een artikel geschreven. Een ander deel van de klas heeft de informatie vewerkt in een documentaire. We hebben ook nog gemaild met een expert die veel over het onderwerp wist. Alle producten zijn uiteindelijk op onze klassenweblog gezet. Door middel van de woordspin heb ik de voorkennis geactiviteerd van de leerlingen en heb ik gezamenlijk ideeën verkend om verder in te verdiepen. Ik sluit daarmee aan op algemeen onderwijskundige principes zoals die naar voren komen in het DI-model. Ook heb ik met de woordspin gewerkt aan de eerste stap uit het Big6 model waarmee ik aandacht besteed aan de informatievaardigheden van leerlingen en hen zodoende mediawijs maak. Daarna heb ik door middel van de verschillende verwerkingsopdrachten rekening gehouden met de verschillende leerstijlen en intelligenties van de kinderen in mijn klas. Ik betrek op die manier ook inhouden uit het vak Nederlands (zakelijk stellen) en beeldende vorming (videobewerking) bij mijn project. De weblog biedt voor de klas een mooi overzicht van de activiteiten die we gedurende het hele jaar hebben gedaan en hier kunnen we op het eind van het jaar op reflecteren.

Ik heb hiermee gewerkt aan de kennisbasis ICT op de volgende manier: Informatievaardigheden (voor leerlingen geschikte en betrouwbare digitale leerbronnen kan selecteren, passend bij hun leeftijd, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling;  leerlingen kan leren om informatie doelmatig en doeltreffend te zoeken en te vinden; de student kent het begrip mediawijsheid en kan leerlingen hierin begeleiden). Algemene didactiek (ICT middelen in verschillende, daarvoor geschikte, onderwijssituaties/-activiteiten kan gebruiken en zijn keus kan beredeneren onder andere vanuit de behoeften en uitdagingen van de kennissamenleving; digitale leermiddelen kan inzetten om leerlingen te motiveren en stimuleren;  rekening houdt met verschillen in niveau, interesse, leerstijl en werktempo van leerlingen bij het geven van opdrachten. Presenteren (een digitaal schoolbord effectief en efficiënt kan gebruiken bij diverse didactische werkvormen). Samenwerken en communiceren (zijn leerlingen de regels van verantwoorde elektronische communicatie – één op één en in groepen – kan bijbrengen; kan omgaan met diverse (a)synchrone manieren om een expert op afstand in te zetten). Individueel werken ((educatieve) programma’s kent en gebruikt voor individueel werken;  ICT optimaal en gericht kan integreren binnen de verschillende vakgebieden. Begeleiden en evalueren (zijn leerlingen kan begeleiden bij het gebruik van internet zodat leerlingen in staat zijn relevante informatie te vinden en te beoordelen op kwaliteit en betrouwbaarheid; leerlingen kan begeleiden bij het onderzoek doen naar en analyseren van onderwerpen met behulp van een digitale leeromgeving; ICT kan gebruiken om metacognitie tot stand te brengen en het leren van elkaar te stimuleren, bijvoorbeeld in een digitaal portfolio of een weblog;

Ik sluit hiermee aan op de competenties die getoetst worden in het assessment. Ik werk aan competentie 3 en voer die in samenhang met competentie 4 uit door het uitvoeren een project. In het project hou ik rekening met de eisen die gesteld zijn vanuit onderwijskunde en wereldoriëntatie. Bij de verwerking van de webquest houdt ik rekening met de eisen die vanuit Nederlands zijn gesteld aan het schrijven van zakelijke teksen. Bij het maken van de documentaire kijk ik naar de eisen die hier vanuit beeldende vorming aan worden gesteld.

Jaar 3

Een student heeft ICT toegepast en wil dit opvoeren als bewijs in het assessment van het derde jaar. De eerste vraag die dan gesteld wordt, is: aan welk onderdeel van de Kennisbasis ICT heb je hiermee gewertk? De tweede vraag luidt: Op welke manier sluit je hiermee aan op de competenties die getoetst worden in het assessment? De derde vraag is: Hoe heb je ICT verbonden aan een het onderwijs dat je hebt gegeven?

Idealiter zou het antwoord er van een student er dan bijvoorbeeld zo uit kunnen zien.

Ik loop dit jaar bij de kleuters en heb me verdiept met behulp van een leervraag in het onderwerp beginnende geletterdheid omdat ik merkte naar aanleiding van mijn groepsoverzicht dat leerlingen in mijn groep hier op uitvallen. Ik heb daarom het onderwerp beginnende geletterdheid verder uitgediept en gekeken op welke manier ik hier ICT bij kan inzetten. Ik heb hiervoor een lessenserie ontwikkeld waarbij ik verschillende middelen inzet die tegemoet komen aan de ontwikkeling van de beginnende geletterdheid. Voor ICT heb ik ervoor gekozen om met de kinderen een digitaal letterboek te maken waarin ze voorwerpen fotograferen die beginnen met een specifieke letter.

In een andere leervraag heb ik gekeken naar rekenen bij de kleuters en specifiek naar begrippen die te maken hebben met het ruimtelijk inzicht omdat uit de toetsen, die ik heb bekeken voor het groepsoverzicht, blijkt dat ze dat nog moeilijk vinden. Ook hier heb ik verschillende middelen ingezet die het ruimtelijk inzicht versterken. Zo heb ik de fotocamera gebruikt waarmee ze de begrippen in beeld konden brengen.

In mijn onderzoek (dat op schoolniveau moet worden uitgevoerd) heb ik gekeken hoe de educatieve software voor spelling en rekenen effectiever ingezet kan worden in de middenbouw. Leraren merken dat ze dit nog niet goed in de vingers hebben.

Ik heb hiermee gewerkt aan de Kennisbasis ICT op de volgende manier: Professionele attitude, instrumentele vaardigheden, algemene didactiek, individueel werken, begeleiden en evalueren en toetsen. De competenties waar ik aan heb gewerkt zijn: competentie 2, 3, 4, 5, 6 en 7. De vakken waarmee ik bezig ben geweest zijn Rekenen, Nederlands, Onderwijskundig en Pedagogiek en Onderzoeksvaardigheden.

Jaar 4

Een student heeft ICT toegepast en wil dit opvoeren als bewijs in het assessment van het vierde jaar. De eerste vraag die dan gesteld wordt, is: aan welk onderdeel van de Kennisbasis ICT heb je hiermee gewertk? De tweede vraag luidt: Op welke manier sluit je hiermee aan op de competenties die getoetst worden in het assessment? De derde vraag is: Hoe heb je ICT verbonden aan een het onderwijs dat je hebt gegeven? De vierde vraag luidt: op welke manier sluit het gebruik van ICT binnen je onderwijs aan bij de visie op onderwijs die je hebt ontwikkeld in de loop van de vier jaar?

Idealiter zou het antwoord er van een student er dan bijvoorbeeld zo uit kunnen zien.

Ik heb een pedagogisch groepsoverzicht en groepsplan gemaakt omdat de sfeer in de klas nog niet in orde was. Ik heb voor muziek een leervraag uitgewerkt omdat ik hier zelf nog te weinig mee gedaan heb en er op school te weinig aandacht voor is. Ik heb ook een leervraag uitgewerkt voor bewegingsonderwijs omdat ik vorig jaar de specialisatie bewegingsonderwijs heb gevolgd en me nog meer wilde toeleggen op differentiatie. Tot slot heeft de school mij gevraagd om te kijken naar het gebruik van digiborden in de onderbouw.

In het pedagogisch groepsoverzicht en groepsplan heb ik zowel gekeken naar de interactie tussen kinderen in de klas als ook online. Leerlingen uit mijn klas zitten namelijk na schooltijd veel op internet en ik wil weten wat ze daar doen. Als onderdeel van het verbeteren van de sfeer in de klas heb ik daarom een lespakket gebruikt dat ingaat op de gevolgen van digitaal pesten.

Voor de leervraag muziek heb ik de methode van school (die wel aanwezig was maar niet werd gebruikt) bekeken en lessen die hierin stonden verrijkt met ICT-opdrachten. Voor één les bijvoorbeeld waarin het ging over de invloed van muziek op de sfeer heb ik de leerlingen een kort filmpje laten maken waaronder ze steeds een ander soort muziekje moesten zetten.

In de leervraag voor bewegingsonderwijs heb ik gekeken hoe ik video als reflectiemiddel kon inzetten voor leerlingen die moeite hebben met samenspelen tijdens een balspel.

Voor mijn onderzoek naar het gebruik van digiborden in de onderbouw heb ik me verdiept in de verschillende soorten digiborden, voor en nadelen daarvan op een rijtje gezet als het gaat om gebruik bij de kleuters en dit overlegd met de onderbouwcoördinator. Naar aanleiding van dit overleg hebben we een keuze gemaakt voor het digibord dat wij het meest geschikt vinden voor de kleuters. Met de juffen uit de onderbouw gaan we nu kijken op welke we de scholing het beste kunnen laten plaatsvinden.

Ik heb hiermee gewerkt aan de Kennisbasis ICT op de volgende punten: Professionele attitude, Instrumentele vaardigheden, Didactiek en arrangeren en ontwikkelen. De vakken die ik hierbij heb ingezet zijn: Onderwijskunde en Pedagogiek, Muziek, Bewegingsonderwijs, Onderzoeksvaardigheden.

Hoe relateer ik dit aan mijn visie op onderwijs? Ik wil gedifferentieerd lesgeven om leerlingen op hun eigen niveau zich te laten ontwikkelen. ICT biedt hier de mogelijkheden voor. Ik wil leerlingen zelfstandig kunnen laten werken. ICT biedt ook hier de mogelijkheden voor. Ik wil leerlingen laten samenwerken. Ook hier biedt ICT mogelijkheden. Ik vind het ontwikkelen van meta-vaardigheden bij leerlingen belangrijk. Ook hier biedt ICT mogelijkheden voor.

In de voorbeelden die ik hierboven noem heb ik de ideale situatie geschetst naar aanleiding van de context van de opleiding waar ik werk. In andere contexten ziet die ideale situatie er waarschijnlijk weer anders uit. Of de context waarin ik functioneer ideaal is om zo goed mogelijk de Kennisbasis ICT te implenteren is een vraag waarvan ik het antwoord overlaat aan iedereen die bovenstaande leest.