Gerard Dummer

Deze week is het weer nakijkweek en krijg ik allerlei mooie voorbeelden van gebruik van ICT in het onderwijs te zien. Vierdejaars student Anieke Heemstra heeft haar leervraag uitgewerkt voor Nederlands en ICT. Ze heeft met de leerlingen gedichten gemaakt en deze in moviemaker verwerkt. Verder heeft ze aandacht besteed aan het schrijven van teksten voor de website van de school Mooi aan dit voorbeeld is dat ze goed geslaagd is om doelen van Nederlands met ICT te integreren.

Nederlands en ICT

in haar conclusie schrijft ze onder andere:

Door een aantal kleine aanpassingen in je les kan een taalles zoveel betekenisvoller worden. De betrokkenheid was erg groot in de klas. Nog steeds zijn er leerlingen bezig met het schrijven van een limerick.

Hieronder nog een voorbeeld van een limerick zoals die door de leerlingen is gemaakt.

Deze week heb ik de studenten les gegeven voor thema 4. Dit thema stond in het teken van het organiseren van een rijke leeromgeving. Binnen ICT besteden we in dit thema aandacht aan het gebruik van digitale schoolborden. Volgende week krijgen studenten ook nog informatie over digitaal pesten, netiquette en contentfiltering.

De afgelopen maanden ben ik bezig geweest om me te oriënteren op het onderwerp digitale schoolborden. Om eerlijk te zijn was (en ben ik nog steeds wel een beetje) sceptisch over het vernieuwende gebruik van deze borden. Dit vooral omdat mijn beeld werd gevormd door substitutiegebruik van een gewoon bord door een digitaal schoolbord. Inmiddels ben ik op de hoogte van de fasen die Beauchamp onderscheidt en de gebieden waarop je vaardig kunt worden in het digibordgebruik.

Helemaal sceptisch ben ik dus niet meer. Het digibord is een heel handig hulpmiddel om je instructie inzichtelijker te maken. Dat vind ik het grote voordeel ten opzichte van het gewone schoolbord.
In de beste digibordles (-instructie) zijn leerlingen ook actief bij het bord betrokken. Heel mooi vind ik. Maar een leerkracht die leerlingen daarna aan het werk zet met klassieke offline opdrachten vind ik nog steeds niet echt vernieuwend moet ik zeggen.
Een leerkracht die er in slaagt om zowel in zijn instructie als in zijn verwerking (en afronding) ICT weet te gebruiken, is naar mijn idee in staat om ICT echt in zijn les te integreren.

De studenten hebben nu kennis gemaakt met het digitaal schoolbord. Volgend jaar zullenw er wel weer op terugkomen als we nog dieper ingaan op het didactisch gebruik in de klas.

Digitale schoolborden

View more OpenOffice presentations from gerarddummer.

Met dank trouwens aan André Manssen van wie ik een mooie digiles heb ontvangen die ik aan mijn studenten kon laten zien.

Kennisnet heeft een Ezine voor Kids. Hierin is ook steeds een stukje opgenomen over WikiKids. In de eerste Ezine wordt WikiKids nog verder geïntroduceerd. in e volgende Ezine lichten we weer een tipje van de sluier van WikiKids op.

In een kort gesprek met een van de Zweedse opleiders afgelopen week viel de term SITE-conference. Vandaag maar eens gekeken en ik moet zeggen: voor opleiders (maar ook leerkrachten basisonderwijs) interessant materiaal moet ik zeggen. SITE staat zoals in kop al staat voor: Society for Information Technology and Teacher Education.

Volgend jaar april is de volgende conferentie. Of ik daar naar toe zou kunnen gaan durf ik niet te zeggen. Maar online zijn ze ook op verschillende manieren te volgen. ZO houden ze een blog bij. En naast een journal hebben ze ook een online journal. Interessant om te lezen moet ik zeggen.

Ik vond er ook een model waarin, zoals ze het zelf zeggen:

three main components of teachers’ knowledge: content, pedagogy, and technology. Equally important to the model are the interactions between and among these bodies of knowledge, represented as PCK, TCK (technological content knowledge), TPK (technological pedagogicalknowledge), and TPACK.

Oftewel: een leerkracht moet beschikken over Technologische kennis, pedagogische kennis en vakinhoudelijke kennis en dit kunnen combineren.

Ik denk dat ik blad nog vaker ga lezen.

De reis zit er weer op. Gelukkig hebben we de foto’s nog.

De donderdag stond in het teken van Uppsala. Hier bezochten we het Information and Technology Centre. Uppsala is een stad met zo’n 190.000 inwoners en 110 nationaliteiten. Een internationale stad kun je dus wel zeggen. Verder is het wel bijzonder dat in deze stad zo’n 300 koren actief zijn.
We kwamen naar Uppsala om te horen over het project waarbij studenten Civil Engineering leerlingen helpen via MSN met rekenproblemen. Het project heeft als expliciet uitgangspunt dat het de hulp van ouders moet vervangen. Dus vragen waar een ouder niet uitkomt kunnen beantwoord worden door de studenten. Voordelen van deze manier van werken zijn:

• Goedkoop
• Overal bereikbaar
• Niet alleen rekenkundige problemen worden behandeld. Coaches zijn ook rolemodel voor leerlingen.
• Civil Engineers die ook leerkracht willen worden.
• Samenwerking met Microsoft. Twee werelden die samen komen (een groot bedrijf met een kleine gemeenschap/gemeente).

Nadelen van deze manier van werken:

• Er zijn geen afspraken wanneer ze aan het werk gaan
• Sommigen zijn maar paar maanden online
• Ook leerlingen gaan niet allemaal online (sommige coaches krijgen geen vragen).

Soortgelijk projecten worden nu in zo’n 10 steden door Zweden uitgevoerd. We zagen ook al zoiets in Stockholm. Bij het project in Uppsala hoort ook een website.

Het idee is eenvoudig en volgens mij ook goed in Nederland in te voeren. Misschien zou het onderdeel kunnen worden van het rekenweb?

‘s Middags zijn we naar een basisschool gegaan waar we keken hoe er gewerkt werd met digitale schoolborden. Het gebruik daarvan staat in Zweden nog in de kinderschoenen. Bijna geen een school heeft een digitaal schoolbord nog. Ik denk dat we daarin in Nederlandd voorop lopen.

De woensdag stond in het teken van de resultaten van Samen Deskundiger tot nu toe en hoe we hier mee verder zullen gaan. Arno Coenders en Frans Schouwenburg gaven een presentatie hierover. Daarnaast hebben we nagedacht over de DroomPabo. Tot slot heeft elke Pabo zijn pareltjes gepresenteerd van het traject Samen Deskundiger.

Presentatie Arno Coenders
In zijn presentatie gaf Arno aan dat inmiddels 50 procent van de Pabo’s bij amen Deskundiger (SD) betrokken is. Waar SD zich nu vooral richt op de driehoek docent, basisschool en student is het nu tijd om ook het management meer bij de ontwikkelingen te betrekken.

Samen Deskundiger Zweden

View more presentations from gerarddummer.

Presentatie Frans Schouwenburg
In zijn presentatie ging Frans in op de veranderende wereld en de rol die ICT hierbij speelt. Frans gaf hierbij ook aan dat aan alle veranderingen het onderwijs eigenlijk niet structureel tegemoet komt maar meer lapmiddelen inzet om de status quo te behouden.

Samen NóG Deskundiger In De Toekomst Pabo Zweden

View more presentations from allfrans.

In zijn presentatie geeft Frank veel voorbeelden van tools. Bijvoorbeeld de site Mindz. Net zoals Ning lijkt dit een complete netwerksite.
Een ander belangrijk punt in zijn presentatie is de ontwikkeling van digitale leermiddelen. Deze ontwikkeling biedt de mogelijkheid om leerkrachten nog meer aan het stuur te laten staan van hun eigen onderwijs. Minder methodeafhankelijk, in de zin van 1 methode. Meer kiezen uit welke bronnen stel ik mijn onderwijs samen. Een goede ontwikkeling denk ik. Niet omdat methodes niet goed zouden zijn. Wel omdat het leerkrachten uitdaagt om bewuste keuzes te maken in hun onderwijs. Een leerkracht moet komen van denken in methodes naar denken in leermiddelen.

In zijn presentatie haalde Frans ook nog de resultaten van het Vier in Balans 2008 onderzoek aan waarin wordt gesteld dat een teveel aan gebruik van ICT minder effectief is dan een gebalanceerd gebruik van ICT.

Citaat uit het rapport:

In figuur 2.2 blijkt dat leerlingen met een gematigd gebruik (tweede en derde kwartiel), beter presteren dan leerlingen die heel weinig (laagste kwartiel) of juist heel veel gebruikmaken van ict (hoogste kwartiel). Erg veel gebruik van ict leidt tot slechtere leerprestaties, zelfs slechter dan leerlingen die helemaal geen ict gebruiken. Deze resultaten onderstrepen de noodzaak van kennis bij leraren over de juiste dosering en mix van ictmaterialen in leersituaties. De resultaten van rendementsonderzoek laten steeds duidelijk zien dat technologische voorzieningen zoals computers en computerprogramma’s niet voldoende zijn om een meerwaarde te bereiken
met ict. Zonder professionele kennis van leraren over effectief gebruik van ict is doelgericht leren in het onderwijs met behulp van ict nauwelijks denkbaar.

Ik moest hierbij direct denken aan het onderzoek dat ik laatst voorbij zag komen over het effect van educatieve software. In het persbericht (zoals gezien op de blog van Andre Manssen) staat:

Of een leerling nu les krijgt van een echte docent of van goede educatieve software met begeleiding van een onderwijsassistent, er zijn geen verschillen in leerprestaties. Dit is de conclusie van het onderzoek Taaltuin Twente, één van de experimenten van het onderzoeksprogramma ‘Leren met meer effect’ van Stichting Kennisnet.

Dit eerste onderzoek lijkt het tweede onderzoek toch in een genuanceerd daglicht te stellen.

DroomPabo
Na de presentaties van Arno en Frans was het tijd voor discussies en stellingen onder leiding van Frank Rokebrand.

Een paar stellingen:

Het scholenveld ontwikkelt zich sneller dan de opleidingen, ook op het terrein van ICT; opleidingen kunnen daardoor deze ‘kloof’ niet overbruggen.

Als op pabo’s niet de kennis en en kwaliteit aanwezig is om ICT een meer prominente plek te geven binnen de opleiding…is dat verwijtbaar aan het management van de opleiding.

Na het bediscussiëren van de stellingen hebben we nagedacht over de pabo van onze dromen (en de plek van ICT hierin).

Punten die hier onder andere uit naar voren kwamen waren:

• Grotere samenwerking tussen pabo’s onderling en basisscholen (op gebied van middelen, mensen, beleid en financiën)
• Gebruik maken van de regionale instellingen die aanwezig zijn
• Flexibiliteit mogelijk maken voor studenten

Pareltjes van Samen Deskundiger

Een paar pareltjes als linken op een rijtje:

• Hogeschool Leiden waar leerlingen van de basisschool op de pabo les kregen in video’s monteren: zie ook: http://jenaplanschooldedukdalf.blogspot.com/
• Hogeschool Zuyd waar de modules voor iedereen beschikbaar online staan: http://pabo.periodeboek.nl/
• Iselinge waar een student een flinke stempel heeft gedrukt op mediawijsheidonderwijs
• Hogeschool Domstad waar kinderen en leerkrachten een eigen blog bijhouden
• Avans Hogeschool waarin onder andere wordt gewerkt met een wiki.
• De Haagse Hogeschool waarin studenten mentoren begeleiden bij het invoeren van educatieve software (via een MSN-verbinding legde een student ons dit uit)
• De Fontys Pabo waar studenten de mentoren uitlegden hoe ze met het digibord om konden gaan en ze door hun kennisinbreng als echte collega’s worden gezien.
• Almere waar wordt samengewerkt met Almere Kennisstad en IEE (Institute for Information Engineering).

De tweede dag van deze Zwedenreis stond in het teken van het LIKA-project. LIKA staat voor Learning Informatie Communication en Administration. Het is een samenwerkingsverband van 4 lerarenopleidingen (Royal College of Music, Stockholm University, Royal Institute of Technology en School of Sports) waarin gekeken wordt hoe ICT in het onderwijs geïntegreerd kan worden.
In het project proberen ze zo systematisch mogelijk te werk te gaan. Dat betekent dat vanuit het project gekeken wordt naar de modulebeschrijvingen van de verschillende opleidingen en van daaruit ICT wordt ingebed. De leerkrachten die de module verzorgen worden dus als het ware opgescheept met de input die het project aandraagt. In aparte bijeenkomsten worden de leerkrachten hierover bijgeschoold.
Deze tweede dag startten we op de Royal Institute of Technology trouwens. Vanuit de verschillende opleidingen werd LIKA verder toegelicht. De mooiste uitspraak van die dag kwam van de vertegenwoordiger van de School of Sports over de studenten bij haar in de opleiding:

They are young but not as young as they think.

Studenten groeien op met ICT in hun dagelijks leven maar zijn hiermee nog helemaal niet in aanraking gekomen op school als didactisch middel toen ze zelf op school zaten en ook nu zijn de voorbeelden nog moeilijk te vinden. Daarom betrekken ze ICT zelf ook nog niet in hun onderwijs als vanzelfsprekend.

In het LIKA-project maken ze gebruik van het CDIO-concept. CDIO staat voor Convieve, Design, Implement en Operate (Bedenken, Ontwerpen, Implementeren en Uitvoeren).
Op de website van het CDIO staat dit als volgt:

is an innovative educational framework for producing the next generation of engineers. It provides students with an education stressing engineering fundamentals set in the context of Conceiving — Designing — Implementing — Operating real-world systems and products.

Het motto van het CDIO is: engineers who can engineer.

Wat in het LIKA-project is vertaald met Teacher who can teach. In het LIKA-project zijn er drie perspectieven op wat een leerkracht moet kunnen. Er is een didactisch perspectief, een technisch en theoretisch perspectief.

Naast de algemene inleidingen kregen we ook twee presentaties over Rekenen en ICT en Nederlands en ICT. Bij de eerste ging het vooral om het slim gebruiken van het digitale schoolbord. Bij Nederlands en ICT werd de Moodle-omgeving getoond waarin Zweeds als een tweede taal werd aangeboden.

Tot slot werd een leuk initiatief uitgelegd waarin studenten van de Royal Institute of Technology leerlingen van de middelbare school hielpen met wiskundeopgaven via de msn.

Deze week zijn zo’n 30 opleiders en managers van lerarenopleidingen basisonderwijs in Zweden op studiereis met elkaar. Deze studiereis wordt gehouden in het kader van Samen Deskundiger, een project van Kennisnet en georganiseerd door ABZ-HW. Mijn collega Elleke Verwaijen en ikzelf zijn ook met deze reis mee. We hebben nu de tweede dag erop zitten en dus hoog tijd voor een berichtje hierover.

Het thema van deze reis is, wat mij betreft, de uitwisseling van de manier waarop ICT binnen de lerarenopleiding vormgegeven kan worden. Dit doen we als groep onderling en dit doen we door kennis te maken met het Zweedse onderwijssysteem en specifiek de lerarenopleiding.
Maandag stond (na de reis van Nederland naar Zweden) in het teken van het bezoek aan de KKS. Een organisatie die projecten financiert rondom het gebruik van ICT in het onderwijs. Kortweg zou je kunnen zeggen dat het het Zweedse Kennisnet is.

Op de bijeenkomst van de KKS hebben we een aantal presentaties bijgewoond waarbij we inzicht kregen in de manier van werken in Zweden. Een paar conclusies uit onderzoek van KKS:

Het gebruik van ICT heeft het onderwijs tot nu toe nog niet veranderd
De onderzoeksresultaten hebben weinig invloed op het onderwijs. Nu nadenken over effectiever onderzoek doen.

Net zoals Kennisnet richt KKS zich in een apart project nu ook op de Teacher Training Institutes. Dit project is begonnen in 2005 en zal duren tot 2015. In dit project wordt in de komende tijd 11 miljoen euro geïnvesteerd. Een bedrag dat de opleiding zelf ook moeten bijdragen. In dit project worden leerkrachten uitgedaagd om materialen met elkaar te delen. Belangrijk punt bij het project is dat in de projectstructuur het management een belangrijke rol speelt. Ze vormen een onderdeel van de projectleiding. Wat ook bijzonder is is dat de projecten niet van te voren worden bepaald maar door het veld zelf wordt ingevuld. Hierbij is gebruik gemaakt van een wiki om te komen tot de definitieve lijst. Een voorlopige lijst bevat de volgende onderwerpen:

• webbased resource comptenences
• games and simulation
• assessments and examination (ICT gebruiken voor toetsen maar ook ICT zelf toetsen)
• open digital systems
• Teacher students’ digital storytelling: to create knowledgde and learning for the school of the future.

Een opmerkelijk punt wat naar voren werd gebracht is dat oudere leerkrachten ICT meer gebruiken dan jongere leerkrachten. Omdat ze beter zien wat het kan bijdragen aan leren en hoe ze het moeten organiseren.

Wat ik aan bovenstaande bijzonder vind ik de overeenkomsten met Nederland. Vooral de constatering dat onderzoeksresultaten niet direct vertaald worden in het onderwijs. Maar ook het feit dat een landelijke organisatie nu vooral probeert om bottom-up te kijken waar de scholingsbehoefte ligt.

Wat ik verder opmerkelijk vond was het feit dat het ICT-gebruik bij oudere leerkrachten groter is dan bij jongere leerkrachten. Uit ander onderzoek blijkt juist dat vooral de visie op onderwijs van invloed is op ICT-gebruik (constructivistisch meer ICT-gebruik dan traditioneel). Zouden deze twee constateringen dan ook met elkaar gecombineerd kunnen worden? Dus dat een oudere leerkracht die constructivistisch onderwijs voorstaat significant meer ICT gebruikt dan een jongere leerkracht op een traditionele school?
Voor meer informatie over de eerste dag zie ook de post van Don Zuiderman en Jeroen van Kesteren op Zweedse gehaktballetjes.

Een kleine fotoimpressie van de studiereis naar Zweden tot nu toe, in het kader van Samen Deskundiger. Meer berichten volgen hierover.