In zijn reviewartikel Preparing pre-service teachers to integrate technology in education: A synthesis of qualitative evidence schrijft Tondeur (2011) over twaalf “keythemes” die nodig zijn om leraren in opleiding succesvol te kunnen voorbereiden op het gebruik van ICT in het onderwijs. Deze twaalf thema’s zijn gericht op: de daadwerkelijke voorbereiding van de leraar in opleiding (thema’s 1 tot en met 7) en de randvoorwaarden die nodig zijn op het instituutsniveau (thema’s 8 tot en met 12). Tot slot heeft Tondeur een overkoepelend model ontwikkeld waarin de thema’s in samenhang zijn te zien. In deze blogpost zet ik de twaalf sleutelthema’s op een rij. Tot slot geef ik hierop een korte reflectie.

Sleutelthema 1: aligning theory and practice (theorie en praktijk op elkaar afstemmen)
Geef een theoretische basis voor het gebruik van een ICT-middel. Zorg er voor dat leraren in opleiding begrijpen waarom ze dit middel moeten inzetten in de klas.

Sleutelthema 2: using teacher educators as role models (lerarenopleiders als rolmodel laten fungeren)
Een leraar (lerarenopleider en praktijkopleider) ICT zien gebruiken in de les is een belangrijke motivator om het zelf ook in de les te gaan gebruiken. Het blijkt dat lerarenopleiders weinig ervaring hebben met het gebruik van ICT in hun onderwijs. Ze zijn te weinig rolmodel.

Sleutelthema 3: reflecting on attitudes about the role of technology in education (reflecteren op de houding ten op zichte van ICT in het onderwijs)
De houding van leraren in opleiding ten opzichte van ICT in het onderwijs is negatief. Je moet gesprekken voeren over de rol van ICT in het onderwijs om er voor te zorgen dat er een positievere houding ontstaat ten opzichte van de rol van ICT in het onderwijs.

Sleutelthema 4: learning technology by design (technologie leren door het ontwerpen van lessen)
Studenten moeten leren hoe ze ICT in het onderwijs kunnen integreren door zelf lessen te ontwerpen.

Sleutelthema 5: collaborating with peers (samenwerken met medestudenten)
Samenwerken met medestudenten levert een veilige omgeving op waarin je vragen kunt stellen en ideeën uit kunt wisselen. Samenwerken in een online samenwerkingsomgeving kan aanvullend zijn.

Sleutelthema 6: scaffolding authentic technology experiences (ondersteunen van gebruik van ICT in de praktijk)
ICT uitproberen in de stage is een belangrijke stap om te kijken of wat je hebt bedacht, werkt. Belangrijk is dat ze bij de uitvoering ondersteund worden bij de voorbereiding en de planning. Samenwerking tussen de opleiding en het werkveld is hierbij ook belangrijk.

Sleutelthema 7: moving from traditional assessment to continuous feedback (van traditioneel toetsen naar doorlopende feedback)
De manier waarop je het gebruik van ICT kunt toetsen is door kijken hoe een student door de jaren heen ICT in zijn lesgeven integreert. Het aanleggen van een ICT-portfolio is een manier waarop dit kan.

Sleutelthema 8: technology planning and leadership (visie op gebruik van ICT)
Het is belangrijk om op schoolniveau een visie op het gebruik van ICT te hebben. Bij het ontwikkelen van deze visie is het belangrijk om samen te werken met alle betrokkenen, dat er ondersteuning is op zowel technisch als inhoudelijk gebied, dat de eindgebruikers (lerarenopleiders) geprofessionaliseerd worden, en dat de visie regelmatig geüpdate kan worden. Het management moet een leidende rol spelen om het belang van ICT in het onderwijs te benadrukken.

Sleutelthema 9: co-operation within and between institutions (samenwerking binnen de opleiding en tussen opleiding en werkveld)
Samenwerking van vaksecties met ICT-coaches is belangrijk. Ook samenwerking met werkveld is belangrijk.

Sleutelthema 10: staff development (professionalisering van lerarenopleiders)
Lerarenopleiders moeten worden bijgeschoold. Lerarenopleiders moeten training krijgen om duidelijk te maken hoe ze ICT in hun onderwijs kunnen opnemen. Dit kan door het houden van workshops, gemakkelijke toegankelijke consultants en het delen van informatie.

Sleutelthema 11: access to resources (toegang hebben tot bronnen/ materialen)
Toegang hebben tot de middelen (hardware, software, leermaterialen, naslagwerk) is belangrijk. Je moet gewoon overal toegang hebben tot computers en niet alleen in het computerlokaal. ICT-lokalen zijn bezet of het kost te veel tijd om er naar toe te gaan. Het gebruik van laptops zorgt bijvoorbeeld voor gemakkelijke toegang tot ICT. Wijs studenten er ook op waar ze bronnen kunnen vinden die hen verder kunnen helpen.

Sleutelthema 12: systematic and systemic change efforts (systematische en systeemveranderingen)
ICT integreren vraag om een systeemverandering. De ICT-coördinator overlegt met de vakdocent om ICT te integreren in het onderwijs. Ze werken samen en niet apart. Dat is geen uitzondering maar een onderdeel van het curriculum.

Overkoepelend model
De 12 thema’s zijn niet los van elkaar te zien maar moeten met elkaar gecombineerd worden. In het overkoepelende model komt naar voren:

In de tweede schil zijn zes sleutelthema’s te zien die direct van invloed zijn op de opleiding van de leraar in opleiding. In de derde schil staan sleutelthema’s die op instituutsniveau geregeld zouden moeten zijn. In de buitenste schil staan de sleutelthema’s aliging theory and practice en systematic en systemic change efforts. Ze zijn hier gegroepeerd omdat deze belangrijk zijn op zowel het micro als macroniveau (instituutsniveau).

Korte reflectie
Het reviewartikel brengt heel mooi in beeld wat de belangrijke thema’s zijn waar je rekening mee moet houden als je leraren in opleiding wilt voorbereiden op het gebruik van ICT in het onderwijs. Het levert als het ware een checklist op voor opleidingen die staan voor de vraag: hoe kunnen we leraren in opleiding voorbereiden op het gebruik van ICT in het onderwijs:

vraag 1: maken we leraren in opleiding door middel van theoretische achtergronden duidelijk hoe ze bepaalde ICT-middelen in het onderwijs kunnen inzetten?
vraag 2: fungeren onze lerarenopleiders en onze praktijkopleiders als rolmodel voor het gebruik van ICT in het onderwijs?
vraag 3: bespreken we met onze leraren in opleiding wat hun houding is ten opzichte van het gebruik van ICT in het onderwijs?
vraag 4: laten we onze leraren in opleiding lessen ontwerpen waarbij ze ICT moeten integreren?
vraag 5: laten we onze leraren in opleiding samenwerken met elkaar bij het nadenken over het gebruik van ICT in het onderwijs?
vraag 6: ondersteunen we onze leraren in opleiding voldoende bij het voorbereiden en uitvoeren van lessen waarbij ze ICT inzetten?
vraag 7: toetsen we losse opdrachten of brengen we in beeld hoe een leraar in opleiding zich door de loop van de jaren heen ontwikkeld?
vraag 8: is er een bepaalde visie op het gebruik van ICT in het onderwijs en hoe is die tot stand gekomen?
vraag 9: werken we binnen de opleiding samen en werken we samen met het werkveld?
vraag 10: zijn onze lerarenopleiders voldoende geprofessionaliseerd?
vraag 11: hebben onze lerarenopleiders en leraren in opleiding voldoende bronnen/ materialen tot hun beschikking?
vraag 12: heeft er een systematische en systeemverandering plaatsgevonden om ICT in het opleidingsonderwijs te integreren?

Kun je alle vragen met ja beantwoorden dan zal het met het voorbereiden van leraren in opleiding over het hoe ze ICT in hun onderwijs kunnen integreren wel goed zitten. Ik ben benieuwd welke lerarenopleiding al zo ver is.

Het model en de twaalf thema’s is volgens mij ook van toepassing op andere vakgebieden. Dezelfde vragen kun je naar mijn idee stellen voor bijvoorbeeld het vakgebied aardrijkskunde of beeldende vorming. Het is daarmee naar mijn idee een generiek model. Het zou interessant zijn om in andere vakgebieden op zoek te gaan naar modellen die aangeven wat de belangrijkste thema’s zijn die voor het goed aanbieden van dat vakgebied in de opleiding. De vergelijking met andere vakgebieden gaat natuurlijk niet helemaal op omdat ICT vakoverstijgend is.

In een volgende post ga ik kijken naar Kay (2006) die gekeken heeft naar kwanitatieve studies over strategieën om ICT in het opleidingsonderwijs te integreren.

Tondeur, J., et al., Preparing pre-service teachers to integrate technology in education: A synthesis of qualitative evidence, Computers & Education (2011), doi:10.1016/j.compedu.2011.10.009
Kay, R. H. (2006). Evaluating strategies used to incorporate technology into pre-service education: a review of the literature. Journal of Research on Technology in Education, 38, 383–408.