Gerard Dummer

Voor mijn promotietraject ben ik bezig met het ontwikkelen van een lessenserie (programmeren van apparaten). Momenteel loopt er weer een ronde in de praktijk. Ik gebruik daarbij de Makecode en Microbit als platform en hardware om mee aan de slag te gaan. Dat is onder andere ingegeven door het feit dat veel scholen werken met Chromebooks die geen aanvullende software geïnstalleerd krijgen. Makecode en de Microbit werken goed samen zonder dat er extra software geïnstalleerd moet worden. Op de microbit kunnen ook goedkope motoren worden aangesloten.

Met behulp van bijvoorbeeld het motor-block van Kitronik.

De opstellingen die de leerlingen in de klas daardoor gebruiken zijn niet zo duur. Niet zo duur vergeleken met de spullen van Lego.

En toch heb ik nog eens een opstelling gemaakt met Lego-materialen. Hiervoor zijn verschillende redenen. De eerste is dat ik de materialen die ik nu gebruik ook wel kwetsbaar vind. De motoren haperen af en toe een klein beetje waardoor leerlingen die de code goed hebben gemaakt niet direct de juiste feedback krijgen van de hardware. En dat is wel een belangrijk aspect. Een tweede reden is dat de manier waarop Makecode en Microbit met elkaar samenwerken wel handig is maar nog handiger zou kunnen. In Scratch kan ik een code maken bijvoorbeeld en direct uitproberen met de Lego. Met Makecode en Microbit moet ik de code eerst downloaden op de Microbit. Dat is echt een hinderlijke hindernis in de klas voor de snelheid. Ook al is het nu enigszins gemakkelijker gemaakt door het koppelen van de Microbit.

Ik heb de Chromebook als uitgangspunt genomen omdat dat de hardware is die je op de meeste basisscholen tegen kunt komen. Om op de chromebook te werken met Scratch in combinatie met de Microbit en Lego moet je gebruik maken van de app van Scratch uit de ChromeStore. Die is eenvoudig te downloaden. In eerste instantie wilde ik gebruik maken van Lego WeDo. Maar daar liep ik al snel mee vast want die biedt maar twee aansluitingen. Voor de opstelling die ik wilde gebruiken had ik meer nodig. Dan kom je al snel uit bij de grote broer: Lego Mindstorms.

Hieronder zie je de opstelling (voor een parkeerplaats) zoals ik die (zo eenvoudig mogelijk) gemaakt heb. Je ziet de slagbomen links en rechts en (als een compromis) een sensor (druk sensoren) die “meten” hoeveel auto’s er binnen zijn gekomen.

De microbit stuurt de slagbomen aan. Knop B bedient de ingang. Knop A bedient de uitgang.

In Scratch heb ik de code gezet waarbij ik de toevallige logica van knop A en motor A (en datzelfde voor B) aan elkaar gekoppeld heb.

Het werkt echt perfect. De motoren haperen niet. Er hoeft niets gedownload te worden. En toch zal ik het niet gebruiken. Want als ik dit met een klas wil gaan doen moet ik (zoals ik nu werk) aardig wat motoren aanschaffen en die kosten 30 (voor de medium) tot 40 (voor de grote) euro per stuk. De opstelling die je hier ziet staan kost: 2 motor a 40 euro, 1 intelligent brick voor minimaal 200 euro, 2 aanraak sensoren van 20 euro en nog wat klein grut  a 10 euro al snel 330 euro. Als ik hiervan in ieder geval 5 opstelling van wil hebben dan ben ik snel 1650 euro kwijt. En dan heb ik het over de uitgeklede versie zoals je die hier ziet. Koop je 5 complete EV3-sets dan ben je minimaal 2100 euro kwijt.

Maar! Als er een school is die zegt: wij hebben LEGO  EV3 sets voor de hele klas beschikbaar en we willen wel meewerken aan jouw onderzoek dan houd ik me van harte aanbevolen! Ik ben namelijk ook benieuwd wat het effect is van het gebruiksgemak.

Ik werk inmiddels zo’n 20 jaar als lerarenopleider ICT en Onderwijs op de Pabo. Eerst voor Hogeschool Domstad en nu voor Hogeschool Utrecht. In al die jaren heb ik samen met collega’s nagedacht over de rol die ICT binnen de lerarenopleiding voor het basisonderwijs moet hebben en over de manier waarop je dat aan aanstaande leerkrachten moet onderwijzen. En steeds denk ik een beetje beter grip te hebben op de manier waarop dat kan.

ICT in het onderwijs

ICT in het onderwijs heeft de mogelijkheid om het onderwijs te ondersteunen en verrijken. Dat doet het zowel voor de leerling als de leerkracht. De leerling biedt het de mogelijkheden om bijvoorbeeld extra te oefenen met leerstof die het lastig vindt. Denk maar aan alle verschillende educatieve software. Het biedt het de mogelijkheid om authentiekere opdrachten te maken. Bijvoorbeeld door het opzoeken van informatie op internet. Het biedt de leerkracht de mogelijkheid om eenvoudiger informatie te presenteren op een multimediale manier. Bijvoorbeeld door het gebruik van digibordsoftware. Het biedt ook de mogelijkheid voor de leerkracht om de vorderingen van leerlingen over de verschillende jaren beter in beeld te krijgen door gebruik te maken van digitale leerlingvolgsystemen of portfolio’s.

TPACK

Er zijn verschillende manieren om over de inzet van ICT in het onderwijs na te denken. Een bekend voorbeeld daarvan is het TPACK-model. Dat neemt de vakinhoud als uitgangspunt van het te ontwerpen onderwijs, zoekt daar een toepasselijke didactiek bij en kijkt tot slot welke technologie die vakinhoud en didactiek ondersteunt. ICT speelt daarbij een ondersteunende maar belangrijke rol. Bij de vakinhouden kun je denken aan de verschillende basisschoolvakken zoals aardrijkskunde, Nederlands en beeldende vorming. Maar steeds meer komt op de plek van de vakinhoud ook het vakgebied digitale geletterdheid te staan.

Digitale geletterdheid

Digitale geletterdheid kent binnen het model van de SLO vier deelgebieden: ICT-basisvaardigheden, Informatievaardigheden, Mediawijsheid en Computational Thinking. Bij de ICT-basisvaardigheden gaat het om de basisbegrippen van ICT, Infrastructuur technologie, standaardtoepassingen, veiligheid en creëren en publiceren van media. Informatievaardigheden gaat over het informatieprobleem formuleren, zoekstrategieën bepalen, verwerken en selecteren van informatie, verwerken van informatie, presenteren van informatie en evalueren en beoordelen. Mediawijsheid is onderverdeeld in medialisering van de samenleving, media en beeldvorming en media, identiteit en participatie. Computational Thinking behelst: problemen herformuleren, gegevens verzamelen, gegevens analyseren, gegevens visualiseren, probleemdecompositie, automatisering, algoritmes en procedures, parallellisatie, abstractie en simulatie en modulering.

Digitale geletterdheid en andere vakken

Door bovenstaande uit te schrijven in alle deelgebieden krijg je enigszins het gevoel van de omvang van het vakgebied digitale geletterdheid. Een gebied dat meer dan ICT in het onderwijs niet alleen ten dienste staat van andere vakken maar dat ook een vakgebied op zich vormt. Een vakgebied dat net zoals Nederlands doelen heeft die bereikt moeten worden maar die ook ten dienste kunnen staan van andere vakken. Of misschien anders geformuleerd: die samen optrekken met de inhoud van andere vakken. Informatievaardigheden is daar een mooi voorbeeld van. Informatievaardigheden gaat samen met het vak Nederlands en samen met het hele gebied van wereldoriëntatie. Mediawijsheid is ook zo’n deelgebied dat samen op kan trekken met andere vakken. Bijvoorbeeld met beeldend onderwijs. Mooie voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de leerlijn filmeducatie en de de leerlijn technologie en kunst. ICT-basisvaardigheden zijn de noodzakelijke vaardigheden om leerlingen in staat te stellen te werken aan informatievaardigheden en mediawijsheid. En dan het gebied computational thinking. Nu nog enigszins voorzichtig geformuleerd als denkvaardigheden en technologie richting programmeren. Maar in wezen noodzakelijke kennis en vaardigheden om de digitale wereld om ons heen te begrijpen en naar onze eigen hand te zetten. Een domein dat onder andere mooie raakvlakken heeft met het vakgebied Natuur en Techniek.

Vakgroep digitale geletterdheid op de Pabo

Binnen de Pabo moeten er mensen zijn die de rol van ICT in het onderwijs en het vakgebied digitale geletterdheid kunnen doorgronden en uit kunnen dragen. Die dit over kunnen dragen aan studenten en die in samenwerking met andere vakcollega’s na kunnen denken over de ontwikkeling van het aanbod hiervoor. Mensen die een zelfstandige vakgroep vormen waarin ICT in het onderwijs en digitale geletterdheid de hoofdmoot vormt. Omdat het vak steeds verder ontwikkelt door nieuwe theoretische inzichten en praktische mogelijkheden.

Drieslag als lerarenopleider

Een hele tijd geleden gaf ik eens een presentatie op Hogeschool Driestar. Daarin gaf ik een voorbeeld van de drieslag die je als lerarenopleider moet kunnen maken. Die drieslag begint bij de leerling: weten wat een leerling moet kunnen (slag 1). In die dia hieronder zie je daarvan een voorbeeld.

Daarna moet je als lerarenopleider weten welke kennis een leraar in opleiding (slag 2) hiervoor nodig heeft: 

En tot slot gaat het om de competenties van de lerarenopleider zelf (slag 3). 

In diezelfde presentatie had ik het trouwens over de verwarring over ICT in de opleiding. Wat bedoelen we daar nu precies mee? Ik ben niet degene die gaat over de ICT-opleidingsvaardigheden (omgaan met de ELO bijvoorbeeld). Ik ben ook niet degene die gaat over de ICT-opleidingsdidactiek (welke vorm van blended learning willen we als opleiding nastreven?). Ik ben ook niet degene die studenten algemene ICT-vaardigheden bijbrengt (hoe werkt een inhoudsopgave maken in WORD eigenlijk?). Ik ben wel degene die nadenkt over de manier waarop ICT het onderwijs kan ondersteunen en verrijken en (voeg ik daar aan toe nu) die het vakgebied digitale geletterdheid een plek geeft.

Leraren opleiden

De belangrijkste vraag misschien voor een lerarenopleider luidt: hoe doe ik dat dan precies? Hoe geef ik les aan mijn studenten? Hoe doe ik dat voor eerstejaars studenten? Hoe doe ik dat voor deeltijdstudenten? Hoe doe ik dat voor academische studenten? Op die vraag zal ik in een volgende blogpost verder ingaan.

Weer een nieuwe update van het artikel over programmeren in de bovenbouw :-). In deze versie maak ik een onderscheid tussen een les met een meer speels karakter en de programmeerles. Verder aangevuld met achtergrondinformatie over de computer, programmeren en de computer zoals die in andere apparaten voorkomt.

Zoals altijd: feedback is van harte welkom.

Een nieuwe update van het artikel over programmeren in de bovenbouw. Nu met tips voor het maken van een lessenserie.

Zoals altijd: feedback van harte welkom!

De afgelopen week heb ik mijn aanbod voor studenten omgezet in een digitale variant. In dat kader heb ik ook het artikel dat ik heb geschreven over programmeren in de bovenbouw van het basisonderwijs aangescherpt. Ik heb er een paragraaf aan toegevoegd over het soort vragen dat je kunt stellen. Het document is te downloaden. En zoals altijd: feedback is van harte welkom!

De volgende update is een feit. Paar kleine puntjes aangepast. Het artikel (mei 2020) is hier te downloaden.

Je kunt je weer inschrijven voor de master expertleerkracht primair onderwijs van de Hogeschool Utrecht. Mooie manier om je vakmanschap verder uit te breiden!

Master Expertleerkracht Pri… by Gerard Dummer on Scribd

Beste leerkracht,

In het kader van mijn promotietraject aan de Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht heb ik een lessenserie ontwikkeld die ik wil laten uitproberen in verschillende groepen 5. Het gaat om tien lessen voor het vakgebied Natuur en Techniek waarin leerlingen leren hoe apparaten die ze in het dagelijkse leven tegenkomen zijn geprogrammeerd.

In de lessenserie worden leerlingen zich bewust van apparaten die geprogrammeerd zijn en leren ze hoe ze zelf zo’n apparaat kunnen programmeren. Daarbij maken ze gebruik van een visuele programmeertaal en de Microbit, om bijvoorbeeld de slagboom van een parkeerplaats aan te sturen.

De lessenserie is vorig jaar uitgeprobeerd in vijf klassen. Op basis van die ervaring heb ik het ontwerp verbeterd om beter recht te doen aan niveauverschillen tussen leerlingen. Ik verwacht dat het nieuwe ontwerp interessant en uitdagend is voor alle leerlingen in de klas.

Praktisch
In de lessen gaan de leerlingen in tweetallen aan de slag op de computer. Het is daarom van belang dat de school beschikt over voldoende chromebooks, laptops of desktops (tenminste één per twee leerlingen). Voor onderzoeksdoeleinden worden de lessen opgenomen. Het is daarom ook van belang dat dit mogelijk is binnen de groepen waarin de lessen worden gegeven.

Het is de bedoeling dat de lessenserie uitgevoerd wordt in dit schooljaar (in overleg in de periode april tot juli). In de periode daaraan voorafgaand organiseer ik een aantal bijeenkomsten om je goed voor te bereiden op de lessen en waarin je mee kunt denken over de lessen.
Voor leerkrachten die meedoen is er voor de voorbereidingsbijeenkomsten (ongeveer 5 in totaal) een vergoeding beschikbaar van maximaal 500 euro plus een reiskostenvergoeding.

Tot slot
Heb je belangstelling laat het me dan weten. Heb je vragen? Dan beantwoord ik die graag. Je kunt me bereiken via de mail: gerard punt dummer apenstaart hu punt nl

Met vriendelijke groeten,

Gerard Dummer

Ben je studenten op een lerarenopleiding en gebruik je ICT in je onderwijs? Doe dan mee met de IPON – YEP AWARD 2020. Meer informatie vind je in het bijgevoegde artikel!

Voor mijn studenten van de HU Pabo heb ik een stuk geschreven waarin ik uitleg hoe je kunt programmeren met kinderen in de bovenbouw van het basisonderwijs. Het is een eerste versie waarop ik graag feedback krijg van anderen! Het hoofdstuk is bedoeld om achtergrondinformatie te geven waarna studenten praktisch aan de slag moeten kunnen gaan. Dus als je verbetersuggesties hebt, houd ik me van harte aanbevolen! Je mag me hierover mailen op gerard punt dummer apenstaart hu punt nl.

19 maart 2020
De update van dit hoofdstuk is via deze link te downloaden.

Ben jij al een aantal jaren groepsleerkracht en wil je je kennis en vaardigheden stevig uitbreiden en versterken? Wil je meer weten over de ontwikkelingen op het gebied van digitale geletterdheid en wil je graag leren hoe je meer effectief leesonderwijs geeft? Dan is de Master Expertleerkracht Primair Onderwijs (MEPO) echt voor jou. Met de MEPO ben je toegerust voor de taken waar je als leerkracht tegenwoordig voor staat. Lees verder op mepo.hu.nl en meld je aan!