Gerard Dummer

Vandaag mocht in Heerhugowaard voor de Kennisambassadeurs een presentatie houden over het onderwerp Taal en ICT. Een breed onderwerp dat ik vanuit de kerndoelen ben ingestoken. De presentatie heb ik gegoten in een Prezi. Voor mij ook weer een mogelijkheid om te kijken wat de mogelijkheden zijn van dit programma. In de prezi hieronder zie je het resultaat.

In de presentatie heb ik het gehad over beginnende geletterdheid en ICT, de mogelijkheden om leerlingen media te laten lezen, te presenteren en te publiceren.
Veel van de onderwerpen die hierbij aan bod komen hebben linken met mediawijsheid. Mediawijsheid is daarmee voor mij een uitbreiding van de doelen waar je bij Nederlands al aan werkte. Namelijk leerlingen leren om de boodschap van een tekst te doorgronden en in staat stellen zelf teksten te produceren. En waar teksten staat kun je nu natuurlijk media lezen.
Elk onderwerp leent zich er natuurlijk voor om weer uitgebreid uit te diepen. Zo hebben we kort stil gestaan bij de mogelijkheden van WikiKids in het kader van Nederlands en mediawijsheid.

Prezi is een prettig programma om in te presenteren. Het is een aardige afwisseling met andere presentatieprogramma’s. Prezi kent (een mens wil toch steeds meer) ook wel zijn beperkingen: een presenter gebruiken bijvoorbeeld zodat je (bij gebrek aan een digibord) niet steeds naast de computer hoeft te zitten, gaat niet (tenminste niet met het model dat ik had). Van afbeeldingen kun je nog geen links maken. Op mijn iMac (waarop ik de presentatie heb gemaakt) moet ik de browser Safari gebruiken. Mac en Firefox schijnt geen gezegende combinatie te zijn voor Prezi. Gemakkelijk (slepend) meerdere objecten tegelijkertijd selecteren kan niet.

Deze week liet een van de studenten van Hogeschool Domstad een digitaal prentenboek zien dat hij met z’n klas gemaakt had. Een leuke uitwerking.

Tweedejaars student van Hogeschool Domstad, Robin Agterberg, heeft met zijn groep 3 een leuk prentenboek gemaakt voor de kleuters. Hieronder het resultaat. Erg leuk moet ik zeggen.

Sardes heeft een mooie publicatie gemaakt over Levende prentenboeken. In de publicatie die gratis te downloaden is, omschrijven ze Levende prentenboeken als volgt:

Levende Boeken zijn prentenboekverhalen die op de computer tot leven worden gebracht en interactief worden voorgelezen.

Via de website www.levendeboeken.nl kunnen prentenboeken worden bekeken. Je sluit hiervoor wel een abonnement voor af.

In de publicatie staat ook beschreven hoe het werken met levende prentenboeken de woordenschat stimuleert. Hiervoor wordt een stripfiguurtje ingezet dat de leerlingen vragen stelt tussendoor en hen op weg helpt als ze er even niet uitkomen.
Het betekent natuurlijk niet dat het levende prentenboek het gewone voorlezen zal vervangen. Maar het is wel een goede aanvulling hierop. Het onderzoek dat Sardes aanhaalt is gedaan door Verhallen, Bus en De Jong.

In Levende boeken in de klas: zo werkt dat, worden twee manieren aangegeven hoe je levende boeken in de klas kunt inzetten: als losse keuzeactiviteit en het ‘planmatig inzetten om de taalontwikkeling van kinderen te stimuleren’. Daarbij worden 5 fasen doorlopen:

1 een boek kiezen
2 het boek introduceren in de groep
3 het boek bekijken op de computer (individueel)
4 nog eens het verhaal in de groep
5 herhaling aan de computer (individueel)

Naar aanleiding van fase 1 worden taalstimulerende gespreksvaardigheden opgesomd. Bijvoorbeeld: de leerlingen laten voorspellen en gebruik van mimiek en gebaren. Daarna komt de fase van het gezamenlijke lezen in de kring. Pas als dat geweest is kan het boek op de computer worden bekeken. Ik vind dit een prima volgorde. Vaak zie ik van studenten terug dat ze leerlingen direct aan het werk zetten op de computer zodat kinderen geen idee hebben van context en thema. Het lezen op de computer geeft daarna alle mogelijkheden tot differentiatie (in tempo en herhaling). Na het zelfstandig bekijken volgt nog een nabespreking met de leerling zelf over het boek. Waarna in fase 4 het boek nog een keer in de groep besproken wordt. Kinderen die dan nog behoefte hebben aan herhaling bekijken het verhaal nog een keer op de computer.

In hoofdstuk 4 van de publicatie wordt aangegeven hoe het werken met levende prentenboeken aansluit bij andere programma’s zoals Piramide, KO-Totaal en De Taallijn.
In hoofdstuk 5 worden allerlei verwerkingsmogelijkheden gegeven. Hier laat de publicatie erg mooie mogelijkheden op het gebied van computers liggen. Namelijk zelf een digitaal prentenboek maken. Studenten op Hogeschool Domstad hebben dit al verschillende keren gedaan en dat is altijd een groot succes.
Hoofdstuk 6 gaat in op de rol van de ouders. Hoofdstuk 7 zet alle zaken nog een keer op een rijtje en hoofdstuk 8 beschrijft de context (samenwerking met anderen en onderzoek).

Al met al een heel complete publicatie die voor Pabo-studenten en basisschoolleerkrachten erg interessant is.

Annelies Linschoten, vierdejaars student van Hogeschool Domstad, heeft voor haar laatste module die ze voor ICT moest maken gekeken naar de mogelijkheden die ICT biedt in de kleuterklas. Dit was gericht op beginnende geletterdheid. In haar verslag heeft ze gekeken naar de mogelijkheden van beginnende geletterdheid en ICT. Haar leervraag was:

Hoe kan ik samen met de kleuters een digitale ABC muur maken (in PowerPoint), waarbij de kinderen zelf een actieve rol hebben en waar we de tussendoelen beginnende geletterdheid nastreven?

Zelf zegt ze daar over:

Mijn eindproduct wordt een digitale ABC-muur in PowerPoint, zowel verbaal (gesproken en geschreven) als visueel (pictogrammen/plaatjes/foto’s)

Hieronder heb ik het deel van haar verslag opgenomen waarin ze ingaat op de combinatie beginnende geletterdheid en ICT. Ze werkt dit per tussendoel uit. Ze maakt daarbij onder andere gebruik van de volgende bronnen:

De ABC-muur: Stimuleren van fonologisch bewustzijn en letterkennis in groep 1-3 (2000). Kleef, M. van Tomesen, M. Expertisecentrum Nederlands, Nijmegen

Louw, van der, S. (2002). ‘Kijk hé, ik leer lezen met ICT’, meesterstuk Hogeschool Domstad, Utrecht

En natuurlijk vind ik dit deel uit haar terugblik het leukst:

Door deze opdracht heb ik leren genieten van het werken met jonge kinderen en ICT, iets wat eerder eerlijk gezegd niet zo mijn voorkeur had. Ik zag jonge kinderen werken met digitale camera’s en computers alsof ze dit al veel vaker hadden gedaan, wat absoluut niet het geval was (als ik het heb over de schoolsituatie). Zo zie je maar weer dat jonge kinderen veel meer kunnen dan je denkt en dat ze een grote interesse hebben voor het werken met computers. En ook al ben jij misschien net als ik eerst was, niet bere-enthousiast over ICT in het onderwijs, de kinderen maken je enthousiast. Genoeg reden dus om ermee aan de slag te gaan!

Hoe kun je natuuronderwijs, Beeldende Vorming, Nederlands en ICT combineren in de onderbouw? Door het maken van een digitaal prentenboek, bijvoorbeeld. Marieke Bruins, student Hogeschool Domstad, heeft in haar groep 1/2 rond het thema herfst een aantal leuke opdrachten gemaakt.
Ze is begonnen met natuuronderwijs en leerlingen laten kijken naar eekhoorns, egels, paddestoelen. Naar aanleiding hiervan hebben de leerlingen een opdracht gemaakt in het kader van beeldende vorming: klei en papier. Dit werden egels, paddenstoelen e.d. Met deze materialen hebben de leerlingen weer een verhaal bedacht. Dit verhaal hebben ze verwerkt in een beeldverhaal. Hierbij zijn ze op verschillende aspecten van beginnende geletterdheid ingegaan (boekoriëntatie bijvoorbeeld).
Het resultaat is een mooi digitaal prentenboek. Hier voeg ik de pdf-versie toe. De ingesproken tekst moeten jullie hier missen.

“Hoe integreer ik ICT in de kleuterklas, met als doel het stimuleren van beginnende geletterdheid”.

Deze leervraag stelde Mailka Belarbi, student Hogeschool Domstad, zich voor haar ICT-opdracht. Verdere doelen die ze hier bij stelde waren:

• De kinderen zijn betrokken tijdens het werken aan beginnende geletterdheid; relaties leggen tussen gesproken en geschreven taal, taalbewustzijn en alfabetische principe.
• De kinderen leren de letter ‘S’ .
• De kinderen nemen of ontdekken dingen die beginnen met de letter ‘S’.
• De kinderen leren omgaan met de digitale camera.

Nadat zich zich verdiept had in de theorie over beginnende geletterdheid heeft zich verschillende activiteiten opgezet rondom dit onderwerp:

• foto’s maken van voorwerpen die met een “S” beginnen
• een kringactiviteit: onthoud welke voorwerpen onder het kleed liggen (beginnen allemaal met “s”)
• woorden bij de zelfgemaakte foto’s typen
• boek maken van de foto’s
• zinnen maken met behulp van het fotoboek
• rijmen met de woorden die in het fotoboek staan
• tijdens de gymles blokjes leggen in de vorm van de letter “s”

Het leuke vind ik dat ze ICT op een heel natuurlijke manier geïntegreerd heeft in het onderwijs. Het is een integraal onderdeel geworden van haar lesgeven.
Het letterboek kun je hier downloaden (iets aan de grote kant).

Dinsdag 13 februari was ik in Hoorn op de Jules Verneschool. Ik gaf daar een workshop beginnende geletterdheid en ICT. Deze workshop werd gegeven in het kader van de studiedag Beginnende geletterdheid. Deze dag werd georganiseerd door de OBD Noordwest voor het SWV Hoorn 1.
De workshop duurde een uur en ik ben hier ingegaan op het kader voor ICT en beginnende geletterdheid. Voor ICT heb ik hier als uitgangspunt de vier in balans genomen van ICT op school. Voor Beginnende geletterdheid de tussendoelen zoals ze door het Expertisecentrum Nederlands zijn geformuleerd.

Het was een informatieve workshop. We hadden nog wel een paar uur door kunnen gaan om zelf ook met een opdracht aan de slag te gaan. In een uur ontbrak hiervoor jammergenoeg de tijd.